Το Παρατηρητήριο Franchise, ο φορέας αποτύπωσης του κλάδου του franchising, με τη συνδρομή του portal Franchise.GR και του περιοδικού FRANCHISE BUSINESS, ολοκλήρωσε την ετήσια έκθεση ανασκόπησης του κλάδου που αφορά το 2011. Η έρευνα βασίσθηκε τόσο στη μελέτη στατιστικών στοιχείων, όσο και σε συνεντεύξεις με επιχειρηματίες και διευθυντές ανάπτυξης 40 δικαιοπαρόχων εταιρειών, δείγμα που αντιστοιχεί στο 6% των ενεργών αλυσίδων, οι οποίες όμως προσδιορίζουν λόγω του μεγέθους τους το 35% του συνολικού πλήθους των καταστημάτων franchise.

Ο θεσμός του franchising απέδειξε ότι αντέχει στην κρίση, καθώς μόνο μια ματιά στους εμπορικούς δρόμους της χώρας αποδεικνύει του λόγου το αληθές, όπου τα μόνα καταστήματα που επιζούν είναι αυτά που έχουν ενταχθεί σε μια αλυσίδα franchise, αλλά και μέσα στην ανελέητη κρίση κοντά 120 νέα καταστήματα εγκαινιάσθηκαν μέσα στο 2011, όταν η συντριπτική πλειοψηφία των μεμονωμένων καταστημάτων και των μικρών αλυσίδων λιανικής, απλά, δεν τα έβγαλε πέρα.

Σαφέστατα, η υφιστάμενη κρίση έχει επηρεάσει τις αλυσίδες δικαιόχρησης, όπου πέρα από το θετικό της αύξησης της ζήτησης από ενδιαφερόμενους δικαιοδόχους, αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα που ξεκινούν από τη μείωση των εσόδων των καταστημάτων τους και από την φοροεπιδρομή που δέχονται τόσο οι δικαιοδόχοι, όσο και οι μητρικές εταιρείες. Ανεξάρτητα από τον κλάδο που δραστηριοποιούνται όλα τα καταστήματα έχουν δεχθεί σημαντικές  πιέσεις στα έσοδά τους. Κάποιοι κλάδοι αντιμετωπίζουν μείωση άνω του 60% βλ. ένδυση – υπόδηση, κάποιοι της τάξεως του 10% - 20% βλ. εστίαση, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν εξαιρέσεις, οι οποίες είτε είναι τυχαίες, είτε (και συνήθως) οφείλονται σε διαρθρωτικές αλλαγές.

Το κύριο συμπέρασμα αφορά στην διαπίστωση ότι το franchising αντιστέκεται στην κρίση και παρουσιάζει τόσο αύξηση της διείσδυσής του στην αγορά σε 10%, όσο και σημαντική αύξηση της ζήτησης δηλαδή του ενδιαφέροντος από δυνητικούς επιχειρηματίες – δικαιοδόχους.

Ειδικότερα, 120 περίπου νέα καταστήματα franchise ξεκίνησαν τις δραστηριότητές τους εντός του 2011, σε σύνολο 20,000 καταστημάτων franchise και 260,000 επιχειρηματικών μονάδων που εντάσσονται στους κλάδους που έχουν υιοθετήσει το franchising ως στρατηγική ανάπτυξης. Το πλέον σημαντικό στοιχείο, όμως, αφορά ότι στις 160 επιχειρήσεις που βάζουν λουκέτο, κλείνει μία και μόνο επιχείρηση franchise (!), καθώς ενώ εντός του 2011 έβαλαν λουκέτο περίπου 65,000 επιχειρήσεις, δηλ. 25% επί του συνόλου, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό στον κλάδο του franchising ανέρχεται σε 2% στον κλάδο (400 καταστήματα) και 0,15% στο σύνολο της αγοράς. Για το 2012, δε, οι αναμενόμενοι δείκτες θα είναι πολύ πιο έντονοι, αφού σύμφωνα με την ετήσια Έκθεση Ελληνικού Εμπορίου 2011 που παρουσίασε η Εθνική Συνομοσπονδία Ελληνικού Εμπορίου προβλέπεται να κλείσουν το 2012 περίπου 60.000 εμπορικές επιχειρήσεις όταν άλλες  60.000 περίπου, έκλεισαν μεταξύ  2009 – 2011.

Επιπλέον, 42 νέες αλυσίδες υιοθέτησαν την στρατηγική του franchising το 2011 και λιγότερες από 15 αλυσίδες διέκοψαν τις δραστηριότητές τους, είτε επίσημα, είτε ουσιαστικά.

 

Κύρια συμπεράσματα

Τα κύρια συμπεράσματα της έρευνας αφορούν στις διαπιστώσεις ότι:

• Το franchising αντιστέκεται στην κρίση, με τον κύκλο εργασιών των καταστημάτων των αλυσίδων, αλλά και των μητρικών εταιρειών να δηλώνει κατά 75% πτώση από 15% έως 35%.
• Οι κλάδοι που αντιστέκονται σθεναρά στην υφιστάμενη κρίση είναι αυτοί της εστίασης - τροφίμων και των υπηρεσιών.
• Η πλειοψηφία του δείγματος υιοθέτησε προγράμματα συμπίεσης του κόστους και αναδιοργάνωσης, με στόχο την ενίσχυση της ρευστότητας και της αντιμετώπισης των φοροεπιδρομών και του μειωμένου κύκλου εργασιών. Στα ανωτέρω προγράμματα επήλθαν μειώσεις μισθών έως και 30% όπως και απολύσεις.
• Η γενική άποψη που επικρατεί είναι ότι η ανάκαμψη από τη παρούσα κρίση θα αργήσει να έλθει και οι μητρικές εταιρείες επαναπροσδιορίζουν τον τρόπο λειτουργίας τους, καθώς και το όλο πακέτο franchise με στόχο να γίνουν ανταγωνιστικές στις παρούσες συνθήκες της αγοράς, συμπιέζοντας το κόστος της αρχικής επένδυσης και αυξάνοντας τα μεικτά περιθώρια προς τους δικαιοδόχους τους.
• Η πίστη για την ενδυνάμωση του franchising και την κυρίαρχη θέση του στην αγορά είναι διάχυτη, καθώς μόνο τα καταστήματα που ανήκουν σε αλυσίδες franchise θα έχουν την ικανότητα να επιβιώσουν στις νέες συνθήκες της αγοράς.

 

Πτώση κύκλου εργασιών

Το 75% αναφέρει πτώση του κύκλου εργασιών από 15% έως 35%, έντονα αυξημένη καθώς το πρώτο τρίμηνο δήλωνε πτώση της τάξεως του 10%. Επιπλέον, το 25%, δηλαδή 1 αλυσίδα στις 4, δηλώνει αισθητή πτώση του κύκλου εργασιών του δικτύου της, ως συνέπεια της κρίσης που διανύουμε, μέχρι και 60% σε σχέση με πέρσι. Η μεγαλύτερη πτώση τζίρου εμφανίζεται στον κλάδο της ένδυσης - υπόδησης, και η μικρότερη στους κλάδους των τροφίμων και της εστίασης. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία του δείγματος έχει υιοθετήσει πλέον ενέργειες συνεχών προσφορών.

 

Αύξηση ζήτησης

Το 90% του δείγματος αναφέρει αύξηση των ενδιαφερόμενων δικαιοδόχων από 40% έως 70%, με σημαντική, όμως, υστέρηση στις συνάψεις συνεργασιών, με κύριους λόγους:

• Την αβεβαιότητα για το μέλλον της χώρας
• Την αδυναμία δανειοδότησης από τις τράπεζες σε συνδυασμό με χαμηλό διαθέσιμο ποσό προς επένδυση των ενδιαφερόμενων δικαιοδόχων
• Την γενικότερη κακή ψυχολογία της αγοράς

Πλέον, στο πλαίσιο της παρούσας και μελλοντικής ύφεσης, θεωρούμε ότι η επιχειρηματικότητα στη χώρα μας εκφράζεται ως λύση ανάγκης, δηλαδή πηγάζει από την έλλειψη υφιστάμενων δραστηριοτήτων με ικανοποιητικές και σχετικά βέβαιες αποδόσεις. Άλλωστε, στη λογική αυτή συνηγορούν και τα στατιστικά στοιχεία όπου σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ η επιχειρηματικότητα ανάγκης αντιπροσώπευε πριν το 2010 άνω του 20% των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών και σύμφωνα με την ανά χείρας έρευνα του Παρατηρητηρίου Franchise εκτιμάται ένα συνολικό πλήθος της τάξεως του ενός εκατομμυρίου ενδιαφερομένων, με το 70% αυτών να διερευνούν τις προοπτικές του franchising, με σκοπό να ανοίξουν τη δική τους επιχείρηση για να μη παραμείνουν άνεργοι.

Βάση των ανωτέρω, προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι νέοι επιχειρηματίες αφορούν κατά κύριο λόγο άτομα που αναζητούν την αυτό-απασχόληση, την απεξάρτηση από το τέλμα της ανεργίας και χαρακτηρίζονται από μικρές οικονομικές απαιτήσεις, χαμηλό διαθέσιμο κεφάλαιο, έλλειψη επιχειρηματικής εμπειρίας και ανάληψης επιχειρηματικού ρίσκου, στοιχεία που ενδυναμώνουν ακόμη περισσότερο την προσδοκώμενη ζήτηση για franchising.

 

Κέρδη

Αναφορικά με την κερδοφορία τους, οι αλυσίδες franchise χαρακτηρίζονται από αυξημένες σε σχέση με πέρσι απώλειες, με το 30% να αναφέρει έως 10% απώλειες, αλλά και με το 25% να αναφέρει σημαντικές απώλειες άνω του 40%. Οι βασικοί λόγοι εξαιτίας των οποίων διατηρείται η κερδοφορία σε σχέση με πέρσι προσδιορίζονται:

• Στην ήδη μεγάλη πτώση της κερδοφορίας το 2010
• Υλοποίηση δραστικών ενεργειών cost cutting
• Πάγωμα επενδύσεων

Αναφορικά με την προσπάθεια των εταιρειών για εξοικονόμηση πόρων και βελτίωσης της ρευστότητας παρατηρούμε την εστίαση στους κατωτέρω τομείς:

• Μειώσεις μισθών
• Μείωση προσωπικού
• Επαναδιαπραγμάτευση και μείωση μισθωμάτων ή μεταγκατάσταση
• Μείωση δαπανών και παροχών προσωπικού
• Μείωση αποθεμάτων
• Εύρεση νέων προμηθευτών με είδη σε καλύτερες τιμές
• Εξυγίανση και ορθολογικοποίηση δικτύου
• Μείωση δαπανών marketing και διαφήμισης και αξιοποίηση του διαδικτύου και των social media
• Outsourcing
• Σημαντική μείωση των επιταγών που εκδίδει η μητρική εταιρεία
• Αύξηση των εκπτώσεων για πληρωμές τοις μετρητοίς από τους δικαιοδόχους

Σημαντικό θεωρείται το γεγονός ότι το 90% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έχει υιοθετήσει σε μικρή ή μεγάλη έκταση προγράμματα συμπίεσης του κόστους και γενικότερης αναδιοργάνωσης, εκ των οποίων ποσοστό της τάξεως του 30% ανέφερε για εκτεταμένες ενέργειες αναδιοργάνωσης.

 

Υποδομές και Οργάνωση Franchise

Το 50% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι έκανε σημαντικές περικοπές στο τμήμα ανάπτυξης, είτε μειώνοντας τον αριθμό των αρμόδιων στελεχών στις μεγάλες εταιρείες, είτε αναθέτοντας outsourcing την ενημέρωση των δικαιοδόχων. Σημαντικό στοιχείο αφορά στο γεγονός ότι η διοίκηση των μητρικών εταιρειών είτε ανέλαβε άμεσα, είτε απέκτησε την άμεση εποπτεία του τμήματος ανάπτυξης.

Το, δε, 35% του δείγματος ανέφερε αναβάθμιση του τμήματος franchise, δίνοντάς του περισσότερες αρμοδιότητες ή ενοποιώντας το με άλλα διοικητικά τμήματα.

Η συντριπτική πλειοψηφία των μητρικών εταιρειών δηλώνει ότι είτε έχει, ήδη, επανασχεδιάσει το πακέτο franchise, είτε έχει σκοπό στο άμεσο μέλλον να προβεί σε δραστικές αλλαγές.

Ήδη, το 60% των ερωτηθέντων έχει μειώσει το κόστος τόσο της αρχικής επένδυσης, όσο και των λειτουργικών εξόδων των δικαιοδόχων:

• συμπιέζοντας την αρχική επένδυση, μετά από επαναδιαπραγματεύσεις με τεχνικά γραφεία και εταιρείες εξοπλισμού, αλλαγές συνεργατών αλλά και χαμηλώνοντας τις ποιοτικές προδιαγραφές των καταστημάτων
• μείωση των entry fees κατά 20% - 30%, συνήθως σε συνδυασμό με τη μείωση της γεωγραφικής περιοχής ευθύνης
• υιοθέτηση πακέτων area franchise
• μείωση των royalties, αύξηση της περιόδου χάριτος αυτών ή, ακόμη, και πάγωμά τους για μια περίοδο
• εφαρμογή της λογικής της παρακαταθήκης, στο σύνολο ή σε μέρος του συνολικού ετήσιου εμπορεύματος

 

Αναπτυξιακοί Στόχοι

Αναφορικά με τους αναπτυξιακούς στόχους, παρατηρούμε σημαντική εγκράτεια, καθώς πολλές αλυσίδες επικεντρώνονται στην βελτίωση των αποδόσεων των υφιστάμενων καταστημάτων τους. Ωστόσο, ως επιθυμητή ανάπτυξη δηλώνεται, από το 80% του συνόλου, 3 - 4 νέα καταστήματα για το νέο έτους για αλυσίδες που αριθμούν 20 – 30 σημεία, δηλαδή επιθυμητός ρυθμός ανάπτυξης 10% έως 20%. Επιπλέον, έχει αυξηθεί αισθητά το πλήθος των αλυσίδων που επιθυμούν να δραστηριοποιηθούν στο εξωτερικό, είτε μέσω εξαγωγών, είτε μέσω master franchise.

 

Προοπτικές

Διακρίνουμε μια διάχυτη πίστη (όπως εκφράζεται από το 60% των ερωτηθέντων) ότι οι αλυσίδες θα ανακάμψουν αναφορικά με τους κύκλους εργασιών τους έως το 2014. Ωστόσο, το 36% δηλώνει ότι η ανάκαμψη θα χρειασθεί τουλάχιστον μια δεκαετία, και το 6% είναι ιδιαίτερα απαισιόδοξο θεωρώντας ότι η ανάκαμψη δεν θα έρθει ποτέ.

Σημαντικό στοιχείο αφορά στο γεγονός ότι το 95% υποστηρίζει με συνέπεια τη δυναμική του franchising, ως το μονόδρομο της επιχειρηματικότητας, θεωρώντας ότι η συντριπτική πλειοψηφία των επιχειρήσεων λιανικής που θα επιβιώσουν θα είναι αυτές που θα είναι ενταγμένες σε ένα δίκτυο franchise.

Η ανωτέρω κατάσταση εκτιμάται ότι θα αυξήσει την διείσδυση του franchising σε 15% - 20%, (χωρίς όμως ιδιαίτερο αντίκτυπο στο συνολικό αριθμό των εταιρειών που αναπτύσσονται μέσω franchise) αποδεικνύοντας ότι τα προνόμια του franchising αφενός θωρακίζουν τα καταστήματα λιανικής έναντι στις κακουχίες της κρίσης και αφετέρου οπλίζουν τις μητρικές εταιρείες με το μέγεθος και την ευελιξία που εξασφαλίζουν τις ελάχιστες κρίσιμες προϋποθέσεις επιβίωσης.

Επιπλέον, η ίδια η αγορά αναδεικνύει το franchising, καθώς 2 στους 3 ενδιαφερόμενους νέους επιχειρηματίες αναζητούν μέσα από το franchising τη λύση στα επιχειρηματικά και επαγγελματικά όνειρά τους. Οι ίδιοι οι καταναλωτές, με περισσότερη πλέον προσοχή ή και καχυποψία στις επιλογές τους, εμπιστεύονται επώνυμα καταστήματα, θεωρώντας ότι διασφαλίζουν το ιδανικό value for money, δηλαδή την σωστή τιμή και ποιότητα.

Τελικά, στο πλαίσιο του σημερινού άστατου οικονομικού περιβάλλοντος, το franchising αναδιαμορφώνεται, αναπτύσσεται, αντέχει και κυρίως αποτελεί τη καλύτερη λύση για όσους επιθυμούν να εκμεταλλευτούν τις ικανότητές τους και να δώσουν διέξοδο στις φιλοδοξίες τους για μια καλύτερη ζωή.