Το Franchising μπορεί να συμβάλει στην ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, σύμφωνα με με σχετικά πρόσφατο ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Γράφει ο Σωτήρης Κ. Γιαννακάκης
ΔΙΚΗΓΟΡΟΥ Δ.Ν.(ΔΠΘ), LL.M. Harvard
Νομικού Συμβούλου του Συνδέσμου Franchise της Ελλάδος
Μέλους της Νομικής Επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Franchise
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα πλαίσια της αρμοδιότητάς του για νομοθετική πρωτοβουλία (άρθρο 52 του Κανονισμού του), με σχετικά πρόσφατο ψήφισμα του (ψήφισμα της 12ης Σεπτεμβρίου 2017), σε συνέχεια του από 11ης Δεκεμβρίου 2013 ψηφίσματος του σχετικά με το ευρωπαϊκό σχέδιο δράσης για το λιανικό εμπόριο και λαμβάνοντας υπ’ όψιν σχετική έκθεση και μελέτες που η επιτροπή του Κοινοβουλίου IMCO (Επιτροπή εσωτερικής αγοράς και προστασίας καταναλωτή) διεξήγαγε, σχετικά με τη λειτουργία της δικαιόχρησης στον τομέα του λιανικού εμπορίου, και έχοντας υπ΄ όψιν και την γνωμοδότηση της Επιτροπής Οικονομικής και Νομισματικής Πολιτικής, κατέληξε σε πολύ ενδιαφέροντα συμπεράσματα με κορωνίδα αυτών, την αναγνώριση της δικαιόχρησης ως επιχειρηματικού μοντέλου, που με καλύτερη αξιοποίησης της, μπορεί να συμβάλει στην ολοκλήρωση της ενιαίας ευρωπαϊκής αγοράς στον κλάδο του λιανικού εμπορίου, λαμβάνοντας υπόψη ότι η δικαιόχρηση έχει σημαντική δυνητική διασυνοριακή διάσταση, είναι σημαντική για τη λειτουργία της εσωτερικής αγοράς και μπορεί, επομένως, να έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, την ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (ΜΜΕ) και της επιχειρηματικότητας, καθώς και την απόκτηση νέων ικανοτήτων και δεξιοτήτων από τους εργαζομένους σε δίκτυα δικαιόχρησης.
Με δεδομένη την θέληση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εργασίες για τη δικαιόχρηση προκειμένου να δημιουργηθεί ένα συνεκτικότερο ρυθμιστικό πλαίσιο, σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να επισημάνει τις θετικές και αρνητικές διαπιστώσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την μέχρι σήμερα λειτουργία της δικαιόχρησης (franchising) στην Ευρωπαϊκή αγορά και να αναδείξει ζητήματα που σύντομα θα χρειασθεί να αντιμετωπισθούν από τα δίκτυα δικαιόχρησης εν όψει νομοθετικής πρωτοβουλίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο που διαφαίνεται πολύ πιθανή εάν όχι δεδομένη.
Ειδικότερα οι πιο σημαντικές διαπιστώσεις, κατά την γνώμη του γράφοντος, είναι οι κάτωθι:
Α) λαμβάνοντας υπόψη ότι δεν υπάρχει κοινός ευρωπαϊκός ορισμός της δικαιόχρησης και οι συμφωνίες δικαιόχρησης διαφέρουν από τη μια επιχείρηση στην άλλη και ενώ στο ψήφισμά του της 11ης Δεκεμβρίου 2013, το Ευρωπαϊκό κοινοβούλιο εξέφρασε επιδοκιμασία για την δικαιόχρησης ως επιχειρηματικό μοντέλο που υποστηρίζει τις νέες επιχειρήσεις και την ιδιοκτησία μικρών επιχειρήσεων, παρ’ όλα αυτά τονίζει την ύπαρξη καταχρηστικών συμβατικών όρων σε ορισμένες περιπτώσεις και ζήταει διαφανείς και θεμιτούς συμβατικούς όρους.
Β) επιπλέον αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δικαιοδόχοι που επιθυμούν να πουλήσουν την επιχείρησή τους ή να αλλάξουν τρόπο επιχειρηματικής δραστηριότητας παραμένοντας ταυτόχρονα ενεργοί στον ίδιο τομέα, και ζητάει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εξετάσει την απαγόρευση των μηχανισμών καθορισμού των τιμών (price fixing) στο πλαίσιο συστημάτων δικαιόχρησης και τις επιπτώσεις των μακροπρόθεσμων ρητρών ανταγωνισμού, των επιλογών αγοράς και της απαγόρευσης της πολλαπλής δικαιόχρησης.
Γ) εκφράζει, την απογοήτευσή του για το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή δεν εφαρμόζεται η δικαιόχρηση με αρκετά αποδοτικό τρόπο στην ΕΕ, αντιπροσωπεύοντας μόλις το 1,89 % του ΑΕΠ, έναντι 5,95 % στις ΗΠΑ και 10,83 % στην Αυστραλία, ενώ το 83,5 % του κύκλου εργασιών της δικαιόχρησης, συγκεντρώνεται μόνο σε επτά κράτη μέλη, και θεωρεί ότι για αυτό ακριβώς τον λόγο είναι σημαντικό να ενθαρρυνθεί η ευρύτερη διάδοση του συγκεκριμένου επιχειρηματικού μοντέλου σε ολόκληρη την ΕΕ καθώς μπορεί να διαδραματίσει ακόμα σημαντικότερο ρόλο στην ολοκλήρωση της ενιαίας αγοράς στον τομέα του λιανικού εμπορίου.
Δ) διαπιστώνει ότι η υφιστάμενη νομοθεσία σχετικά με τη δικαιόχρηση ως επιχειρηματικό μοντέλο ποικίλλει σε μεγάλο βαθμό μεταξύ των κρατών μελών που έχουν σχετική νομοθεσία, γεγονός που δημιουργεί τεχνικά εμπόδια και μπορεί να αποθαρρύνει τόσο τους δικαιοπαρόχους όσο και τους δικαιοδόχους να επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους πέραν των συνόρων και ότι αυτό μπορεί με τη σειρά του να έχει αντίκτυπο στους τελικούς καταναλωτές, περιορίζοντας τις επιλογές τους.
Ε) Αναγνωρίζει ότι, σε εθνικό επίπεδο, (της χώρας μας δυστυχώς μη συμπεριλαμβανόμενης) υπάρχει νομοθεσία για την προστασία των δικαιοδόχων, αλλά το βάρος δίνεται στο προσυμβατικό στάδιο, με την επιβολή υποχρεώσεων γνωστοποίησης από τον δικαιοπάροχο στον δικαιοδόχο, αποδοκιμάζει όμως το γεγονός ότι τα εθνικά συστήματα, όπως και το Ελληνικό, δεν έχουν προβλέψει, μεταξύ άλλων, μηχανισμούς επιβολής που να είναι αποτελεσματικοί στη διασφάλιση της συνέχειας της σχέσης δικαιόχρησης. Στα πλαίσια αυτά ο γράφων έχει θέσει εδώ και πάρα πολλά χρόνια και συνεχίζει να θέτει το θέμα της θεσμοθέτησης νομοθετικού πλαισίου για την δικαιόχρηση σε όλα τα επίπεδα (μητρώο δικαιοπαρόχων - REGISTRATION LAW, πληροφόρηση σε προσυμβατικό στάδιο - DISCLOSURE LAW και ρύθμιση σχέσεων δικαιοπαρόχου – δικαιοδόχου - RELATIONSHIP LAW). Ειδικότερα το Κοινοβούλιο επισημαίνει:
- i) την ανάγκη για ειδικές αρχές προκειμένου να επιτυγχάνεται ισορροπία μεταξύ συμβατικών δικαιωμάτων και υποχρεώσεων των νομικά ανεξαρτήτων μερών (δικαιοπάροχος και δικαιοδόχος), όπως η σαφής, ορθή και πλήρης ενημέρωση πριν από τη σύναψη της σύμβασης, μεταξύ άλλων με πληροφορίες σχετικά με τις επιδόσεις του συγκεκριμένου μοντέλου δικαιόχρησης, τόσο γενικές όσο και συγκεκριμένες για την προβλεπόμενη γεωγραφική θέση του δικαιοδόχου
- ii) ύπαρξη σαφών ορίων όσον αφορά τις απαιτήσεις εμπιστευτικότητας, που πρέπει να διατίθεται εγγράφως και εγκαίρως πριν από την υπογραφή της συμφωνίας, και για την καθιέρωση προθεσμίας υπαναχώρησης μετά την υπογραφή της συμφωνίας, όπου αυτό είναι σκόπιμο
iii) την ανάγκη για συνεχή εμπορική και τεχνική βοήθεια από τον δικαιοπάροχο στον δικαιοδόχο κατά τη διάρκεια ισχύος της συμφωνίας, εάν χρειάζεται
ΣΤ) Διαπιστώνει ότι υπάρχει έλλειψη πληροφοριών σχετικά με τη λειτουργία της δικαιόχρησης στους διαφόρους τομείς, δεδομένου ότι οι σχετικές πληροφορίες δεν διατίθενται σε γραπτή μορφή ή συχνά περιέχονται μόνο στις συνοδευτικές επιστολές που συνοδεύουν τη συμφωνία δικαιόχρησης, οι οποίες είναι εμπιστευτικές και συνεπώς δεν δημοσιοποιούνται, καθώς επίσης ότι σε επίπεδο ΕΕ δεν υπάρχει μηχανισμός συγκέντρωσης πληροφοριών σχετικά με δυνητικά καταχρηστικούς συμβατικούς όρους ή καταχρηστική εκτέλεση συμβάσεων, και για τον λόγο αυτό πρέπει να δημιουργηθεί μια πλατφόρμα που να περιλαμβάνει αυτές τις σημαντικές πληροφορίες έτσι ώστε οι δικαιοπάροχοι και οι δικαιοδόχοι να έχουν καλύτερη επίγνωση των υποχρεώσεων και των δικαιωμάτων τους.
Ζ). Λαμβάνοντας υπόψη ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο επεκτείνεται και χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από τους καταναλωτές, θα πρέπει ως εκ τούτου να αντικατοπτρίζεται καλύτερα στις συμφωνίες δικαιόχρησης και θα πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε τυχόν εντάσεις μεταξύ δικαιοπαρόχων και δικαιοδόχων όσον αφορά το ηλεκτρονικό εμπόριο, για παράδειγμα σε σχέση με το δικαίωμα της αποκλειστικότητας του δικαιοδόχου για συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή, καθώς και στην αυξανόμενη σημασία των προσωπικών δεδομένων των πελατών για την επιτυχία των επιχειρηματικών μοντέλων δικαιόχρησης, δεδομένου ιδίως ότι οι συμφωνίες δικαιόχρησης δεν περιλαμβάνουν αυτή τη στιγμή διατάξεις για τα θέματα αυτά, αφήνοντας περιθώρια για περιττή αβεβαιότητα και συγκρούσεις. Σίγουρα η συγκεκριμένη διαπίστωση θα πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπ όψιν από τους δικαιοπαρόχους όταν καταρτίζουν τους όρους συνεργασίας με τους υποψήφιους δικαιοδόχους στις προδιατυπωμένες συμβάσεις δικαιόχρησης.
Η) λαμβάνοντας υπόψη ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει καθορίσει τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές ως «πρακτικές που παρεκκλίνουν σε μεγάλο βαθμό από την ορθή εμπορική συμπεριφορά, αντιβαίνουν στην καλή πίστη και τα χρηστά συναλλακτικά ήθη και επιβάλλονται μονομερώς από έναν εμπορικό εταίρο σε έναν άλλο», θεωρεί σημαντικό, τα κράτη μέλη να εφαρμόζουν αποτελεσματικά μέτρα κατά των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών στον τομέα της δικαιόχρησης, αλλά επισημαίνει ότι επειδή παρατηρείται ακόμα μεγάλος βαθμός απόκλισης και διαφοροποίησης μεταξύ των κρατών μελών σε αυτό το πεδίο. Θα πρέπει να καθοριστούν ομοιογενείς κατευθυντήριες γραμμές που να αντικατοπτρίζουν τις βέλτιστες πρακτικές, για τη λειτουργία της δικαιόχρησης στον τομέα του λιανικού εμπορίου και λόγω της σημαντικής διασυνοριακής διάστασης της δικαιόχρησης θεωρεί ότι είναι σκόπιμο να ακολουθηθεί μια ομοιόμορφη προσέγγιση στην άρση των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών σε επίπεδο ΕΕ.
Θ) υπενθυμίζει την υποχρέωση των δικαιοδόχων να καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την ανάπτυξη της δικαιοδόχου επιχείρησης τους και την διατήρηση της κοινής ταυτότητας και φήμης του δικτύου δικαιόχρησης και, για τον σκοπό αυτό, να συνεργάζονται υπεύθυνα με όλους τους εταίρους που συμμετέχουν στο δίκτυο και να σέβονται τα δικαιώματα βιομηχανικής και διανοητικής ιδιοκτησίας που απορρέουν από τον συγκεκριμένο τρόπο δικαιόχρησης, καθώς και τη νομοθεσία περί ανταγωνισμού.
Ι) επισημαίνει ότι οι δικαιοδόχοι είναι συχνά το πιο αδύναμο συμβαλλόμενο μέρος, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για ΜΜΕ, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη μορφή δικαιόχρησης αναπτύσσεται κατά κανόνα από τους δικαιοπαρόχους και οι δικαιοδόχοι τείνουν να είναι οικονομικά ασθενέστεροι και μπορεί να είναι λιγότερο ενημερωμένοι από τους δικαιοπαρόχους και να εξαρτώνται, συνεπώς, σε μεγάλο βαθμό από την τεχνογνωσία και εμπειρία των τελευταίων και τονίζει το γεγονός ότι τα δίκτυα δικαιόχρησης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη λειτουργία της συνεργασίας του δικαιοπαρόχου και των δικαιοδόχων, λαμβανομένου υπόψη ότι το σύστημα δικαιόχρησης εξαρτάται από την ορθή εφαρμογή του από όλα τα μέρη.
Κ) παροτρύνει την Επιτροπή να ξεκινήσει δημόσια διαβούλευση και να ενημερώσει το Κοινοβούλιο σχετικά με την καταλληλότητα του μοντέλου στο οποίο θα βασίζεται ο μελλοντικός κανονισμός για τις απαλλαγές κατά κατηγορία (κατά την λήξη του ισχύοντος κανονισμού 330/2010) και να εξετάσει αν είναι απαραίτητο να αναθεωρηθεί ο εν λόγω κανονισμός, και στο πλαίσιο αυτό να επαληθεύσει και να ενημερώσει το Κοινοβούλιο:
(1) για την επίδραση της οριζόντιας προσέγγισης στη λειτουργία της δικαιόχρησης.
(2) αν το μοντέλο της δικαιόχρησης που εγκρίθηκε με τον υφιστάμενο κανονισμό αντανακλά την πραγματικότητα της αγοράς.
(3) σε ποιο βαθμό οι λεγόμενοι «επιτρεπόμενοι κάθετοι περιορισμοί», δηλαδή οι προϋποθέσεις υπό τις οποίες οι δικαιοδόχοι μπορούν να αγοράζουν, να πωλούν ή να μεταπωλούν ορισμένα αγαθά ή υπηρεσίες, είναι αναλογικοί ή έχουν αρνητικές συνέπειες για την αγορά και τους καταναλωτές.
(4) ποιες είναι οι νέες προκλήσεις που αντιμετωπίζουν γενικά οι δικαιοπάροχοι και οι δικαιοδόχοι στο πλαίσιο του ηλεκτρονικού εμπορίου και της ψηφιοποίησης και
(5) συλλέγοντας πληροφορίες για την αγορά όσον αφορά τις νέες τάσεις, την ανάπτυξη της αγοράς σε σχέση με την οργάνωση του δικτύου, και την τεχνολογική πρόοδο
Λ) λαμβάνει υπόψη τον ευρωπαϊκό κώδικα δεοντολογίας για τη δικαιόχρηση, που αναπτύχθηκε από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Franchise (EFF), ως δυνητικά αποτελεσματικό μέσο για την προαγωγή βέλτιστων πρακτικών στον τομέα της δικαιόχρησης σε βάση αυτορρύθμισης, αλλά αναφέρει παράλληλα ότι ο κώδικας έχει αποτελέσει αντικείμενο κριτικής από δικαιοδόχους, οι οποίοι επισημαίνουν, μεταξύ άλλων, το γεγονός ότι ο κώδικας έδινε μεγαλύτερη έμφαση στην τήρηση των δεσμεύσεων του δικαιοπάροχου πριν από την αναθεώρησή του το 2016 και ενθαρρύνει δικαιοπαρόχους και δικαιοδόχους να εξασφαλίσουν την ισόρροπη και δίκαιη εκπροσώπηση των δύο πλευρών.
Μ) εκφράζει ωστόσο τη λύπη του για το γεγονός ότι ο κώδικας δεοντολογίας αφενός καλύπτει μόνο μια μικρή μειονότητα επιχειρήσεων δικαιόχρησης που λειτουργούν στην ΕΕ, δεδομένου ότι η πλειονότητα των επιχειρήσεων δικαιόχρησης δεν ανήκουν ούτε στην EFF ούτε στις εθνικές ενώσεις που έχουν τον έχουν υιοθετήσει, ενώ μερικά κράτη μέλη δεν διαθέτουν εθνικές ενώσεις δικαιόχρησης αφετέρου επισημαίνει ότι υπάρχουν ανησυχίες σχετικά με την έλλειψη ανεξάρτητου μηχανισμού επιβολής του Ευρωπαϊκού Κώδικα Δεοντολογίας, και ότι σε ορισμένα κράτη μέλη η έλλειψη αυτή οδήγησε στη δημιουργία ανεξάρτητου φορέα επιβολής της νομοθεσίας για την πρόληψη των αθέμιτων εμπορικών πρακτικών σε σχέση με τη δικαιόχρηση.
Συμπερασματικά, κατά την γνώμη του γράφοντος, η νομοθετική ρύθμιση της δικαιόχρησης σε ευρωπαϊκό επίπεδο φαίνεται πολύ πιθανή. Σε κάθε περίπτωση η επερχόμενη αναθεώρηση του κοινοτικού κανονισμού 330/2010 σχετικά με την εφαρμογή του άρθρου 101 παράγραφος 3 της Συνθήκης για την λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε ορισμένες κατηγορίες καθέτων συμφωνιών και εναρμονισμένων πρακτικών, εν όψει και των προαναφερθέντων διαπιστώσεων του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα αλλάξει δραστικά το πλαίσιο λειτουργίας της δικαιόχρησης στην Ευρωπαϊκή Αγορά στα πλαίσια του Δικαίου του Ανταγωνισμού.
Σε κάθε περίπτωση οι Δικαιοπάροχοι, σε εφαρμογή του ρητού «κάλλιον το προλαμβάνειν του θεραπεύειν» θα πρέπει να δέιξουν ιδαίτερη προσοχή στα τιθέμενα από το Ευρωπαικό Κοινοβούλιο ζητήματα και να προσαρμόσουν αντιστοίχως την στρατηγική τους και τις προδιατυπωμένες συμβάσεις δικαιόχρησης που χρησιμοποιούν.
Μετα από τις θετικές διαπιστώσεις του Ευρωπαικου Κοινοβουλίου για την σημασία της δικαιόχρησης στην ολοκλήρωση της ενιαίας Ευρωπαϊκής αγοράς, στην ανάπτυξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και της επιχειρηματικότητας καθώς και στην δημιουργία θέσεων απασχόλησης θα πρέπει και η Ελληνική πολιτεία, εκτός από την αναμενόμενη χρηματοδότηση της δικαιόχρησης μέσω του ΕΣΠΑ, (κατόπιν πρωτοβουλίας του Δ.Σ. του Συνδέσμου Franchise της Ελλάδος), ελλείψει οιουδήποτε φορέα ελεγκτκού μηχανισμού, πλήν του Συνδέσμου Franchise και του Ελληνικού Κώδικα Δεοντολογίας (ο οποίος βασίζεται πλήρως στον Ευρωπαϊκό Κώδικα), που όμως λειτουργεί σε εθελοντική βάση και δεσμευει μόνο τα μέλη του Συνδέσμου., ακολουθώντας τις παραινέσεις και τις διαπιστώσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να προχωρήσει στην νομοθέτηση της δικαιόχρησης με βάση τον πρόσφατα τροποποιηθέντα Κώδικα Δεοντολογίας του Συνδέσμου Franchise ώστε να συνεχισθεί και να επιταθεί η ανάπτυξη της υγιούς δικαιόχρησης (franchising) και στην χώρα μας προστατεύοντας τους υποψηφίους δικαιοδόχους από αυτοαποκαλούμενους δικαιοπάροχους που χρησιμοποιούν την δικαιόχρηση για εύκολο πλουτισμό, υφαρπάζοντας οικονομίες ζωής από ανυποψίαστους δικαιοδόχους, πουλώντας αέρα η στην καλύτερη περίπτωση ιδέα που δεν έχει υλοποιηθεί ώστε να εμφανίσει επιτυχημένα αποτελέσματα και εν συνεχεία να μεταβιβασθεί ως πετυχημένο μοντέλλο μέσω της δικαιόχρησης (business format franchising).
from the editors of FRANCHISE BUSINESS.
Proudly developed by aDa.gr in Greece.