Η πληθωριστική λαίλαπα των τελευταίων ετών, παρά το ότι καταγράφει μια σχετική επιβράδυνση, ενισχύει τις διαδικασίες συγκέντρωσης στην αγορά με τις ΜμΕ να υφίστανται μεγάλη πίεση, σύμφωνα με την Ετήσια Έκθεση για το 2023 του Ινστιτούτου Μικρών Επιχειρήσεων της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών και Εμπόρων Ελλάδας (ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ) με θέμα «Ανταγωνισμός και Μικρές Επιχειρήσεις», που παρουσιάστηκε στο αμφιθέατρο της ΓΣΕΒΕΕ το πρωί της Τετάρτης 10 Ιουλίου.

“Αν και ο πληθωρισμός σταδιακά υποχωρεί, η επίπτωσή του στις μικρές επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγάλες υπήρξε ιδιαίτερα δυσανάλογη, αφήνοντας πίσω του ένα ιδιαίτερα στρεβλό τοπίο ως προς τον ανταγωνισμό. Η επιβράδυνση αύξησης του πληθωρισμού, αν και αξιολογείται θετικά, εξακολουθεί να ασκεί υπέρμετρη πίεση στην αγοραστική δύναμη νοικοκυριών και επιχειρήσεων, καθώς ακόμα και οι μικρές αυξήσεις προστίθενται στις προϋπάρχουσες μεγάλες αυξήσεις των προηγούμενων ετών, οι οποίες έχουν ήδη προκαλέσει σημαντικές επιπτώσεις, τόσο ως προς την διανομή του πραγματικού εισοδήματος μεταξύ διαφορετικών κοινωνικών τάξεων, λόγω του διαφορετικού αντίκτυπου που έχει σε αυτές, όσο και στην κατάσταση του ανταγωνισμού μεταξύ μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων” αναφέρεται στην Έκθεση και τονίζεται ότι:

“Οι υψηλές πληθωριστικές πιέσεις επηρεάζουν αρνητικά τις μικρότερες επιχειρήσεις, πολλαπλάσια σε σχέση με τις μεγαλύτερες, καθώς το αυξημένο κόστος ζωής σε συνδυασμό με το αυξημένο λειτουργικό κόστος, την αύξηση του κόστους προμήθειας προϊόντων ή χρήσης υπηρεσιών και την αδυναμία αξιοποίησης κατάλληλων χρηματοδοτικών εργαλείων δεν επιτρέπει τη απορρόφηση μέρους του πρόσθετου κόστους, ενώ στην προσπάθεια μείωσης του συνολικού κόστους, θυσιάζονται πολύτιμες θέσεις εργασίας, που τελικά φέρνουν σε ακόμα δυσχερέστερη θέση τις μικρές επιχειρήσεις σε σχέση με τις μεγαλύτερες σε κάθε κλάδο. “

Επιπλέον, ο πληθωρισμός αναδιανέμει την πραγματική αγοραστική δύναμη υπέρ των δανειοληπτών και εις βάρος των πιστωτών. Σε περιόδους μη αναμενόμενου υψηλού πληθωρισμού, η προσαρμογή των επιτοκίων δανεισμού υπολείπεται της μεταβολής του πληθωρισμού, με αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους εξυπηρέτησης του δανείου και την ανακατανομή του εισοδήματος υπέρ του δανειολήπτη και εις βάρος του δανειοδότη. Η κυβέρνηση, ως ο μεγαλύτερος δανειολήπτης, ευνοείται από τον πληθωρισμό, διότι μειώνεται το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους και αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα.

Σε επίπεδο ανταγωνισμού μεταξύ μικρών και μεγάλων επιχειρήσεων, όπως αναφέρεται, η συμπεριφορά και η κατάσταση των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια πληθωριστικών περιόδων διαφέρει ανάλογα με το μέγεθός τους. Οι μεγάλες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε μονοπωλιακά ή ολιγοπωλιακά δομημένες αγορές προϊόντων, με ισχύ στην αγορά και αυξημένη διαπραγματευτική ικανότητα, που διατηρούν αυξημένα αποθέματα, έχουν εξαγωγική ικανότητα και ειδικά οι μεταποιητικές επιχειρήσεις που πωλούν ενδιάμεσα αγαθά για άλλες επιχειρήσεις, βρίσκονται κατά κανόνα σε καλύτερη θέση, αφού αφενός είναι σε θέση να υιοθετήσουν πιο αποτελεσματικές στρατηγικές για τη μείωση του κόστους τους και αφετέρου να μετακυλήσουν τα αυξημένα κόστη στους εγχώριους ή ξένους πελάτες τους. Επιπλέον, οι μεγάλες επιχειρήσεις διατηρούν μεγάλα αποθέματα ενδιάμεσων και τελικών αγαθών με αποτέλεσμα, σε κάποιον βαθμό, να επωφελούνται από την ανατίμησή τους.

Αντίθετα, οι μικρότερες, που κατά κανόνα δραστηριοποιούνται σε πιο ανταγωνιστικές αγορές και έχουν μικρότερη ισχύ στην αγορά, με χαμηλή δυνατότητα συσσώρευσης αποθεμάτων, περιορισμένη ικανότητα εισαγωγής νέων μεθόδων που θα μείωναν το κόστος, χαμηλή πρόσβαση σε χρηματοδότηση και χαμηλότερα περιθώρια κέρδους, πλήττονται δυσανάλογα και αναγκάζονται να απορροφούν μεγαλύτερο μέρος του πληθωριστικού σοκ."

Η ενέργεια

Όπως σημειώθηκε και στην προηγούμενη έκθεση της ΓΣΕΒΕΕ (2022), στην Ελλάδα παρατηρήθηκε εκρηκτική άνοδος των τιμών στην ενέργεια μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Συγκεκριμένα, ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή στην Ενέργεια είχε αυξηθεί κατά 41% το 2022 και στη συνέχεια, ακολουθώντας την αποκλιμάκωση των διεθνών τιμών, μειώθηκε κατά -13,4% το 2023.

Οι μεγαλύτερες μειώσεις παρατηρήθηκαν στις τιμές του φυσικού αερίου (-52,9% τον Δεκέμβριο του 2023 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2022 και άλλο -16,6% έως τον Μάιο του 2024).

Η τιμή του ηλεκτρικού ρεύματος παρέμεινε στάσιμη εντός του 2023 (-0,1%) και υπήρξε αποκλιμάκωση της τάξης του -10,1% έως τον Μάιο του 2024.

Σε αντίθεση με τις τιμές του φυσικού αερίου, η τιμή του πετρελαίου θέρμανσης αυξήθηκε κατά 13,7% τον Δεκέμβριο του 2023 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2022 και άλλο 2,9% έως τον Μάιο του 2024. Αντίστοιχα, αυξήθηκαν και οι τιμές των λοιπών στερεών καυσίμων (9,2% τον Δεκέμβριο του 2023 σε σχέση με τον Δεκέμβριο του 2022).

Το στεγαστικό

Σύμφωνα με την Έκθεση, η εκτόξευση του κόστους στέγασης κατά 30% το 2022, λόγω της ενεργειακή κρίσης, περιορίστηκε σχετικά το 2023, όπου ο μέσος δείκτης ήταν περίπου 20% υψηλότερος σε σχέση με το έτος βάσης (2020).

Για τις επιχειρήσεις οι ανατιμήσεις, ιδίως στις τιμές ενέργειας, προκάλεσαν σοβαρή άνοδο του κόστους λειτουργίας τους. Σύμφωνα με την τελευταία έρευνα οικονομικού κλίματος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ (Φεβρουάριος 2024), σχεδόν 9 στις 10 επιχειρήσεις (87,8%) δήλωσαν ότι το κόστος λειτουργίας τους αυξήθηκε τα τελευταία 2 έτη. Μεσοσταθμικά, για αυτές τις επιχειρήσεις το κόστος λειτουργίας αυξήθηκε κατά 35%.

Τομεακά, το λειτουργικό κόστος των εμπορικών επιχειρήσεων αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 34,6%, στη μεταποίηση κατά 39,2% και στις υπηρεσίες κατά 33,1%. Τέλος, στις επιχειρήσεις εστίασης το λειτουργικό κόστος αυξήθηκε μεσοσταθμικά κατά 46%.

Το μήνυμα του Γ. Καββαθά

Όπως ανέφερε στην τοποθέτηση του ο πρόεδρος του ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ, κ. Γιώργος Καββαθάς, "τα τελευταία δε χρόνια, και κυρίως μετά την κρίση του 2008 και κυρίως των πρόσφατων κρίσεων, οι τάσεις συγκεντροποίησης στην αγορά εντάθηκαν ακόμα περισσότερο. Επιπλέον, οι εφαρμοζόμενες πολιτικές δεν φαίνεται να οδήγησαν σε αποτελεσματική διευθέτηση ζητημάτων που χαρακτηρίζουν αγορές με ολιγοπωλιακή διάρθρωση, που έχουν ως συνακόλουθο την χειραγώγηση των τιμών και την στρέβλωση του ανταγωνισμού. Ειδικότερα στην περίπτωση της Ελλάδας, οι πρακτικές αθέμιτου ανταγωνισμού οδήγησαν σε σταδιακή επιδείνωση της θέσης των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων, οι οποίες καλούνται επιπλέον να αντιμετωπίσουν και τα προβλήματα που έχουν σωρεύσει κατά τη μακρά περίοδο των αλλεπάλληλων κρίσεων αλλά και τις πρόσφατες προκλήσεις του πράσινου και ψηφιακού μετασχηματισμού τους", επεσήμανε.

Πρόσθεσε επίσης ότι η αντιφατική εικόνα μιας επιδεινούμενης κατάστασης των ΜμΕ στο πλαίσιο μιας γενικότερης θετικής εικόνας της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας – έστω και κάτω του προσδοκώμενου – επιβεβαιώνει περίτρανα τον μονοδιάστατο τρόπο διάχυσης της οικονομικής μεγέθυνσης και συνακόλουθα την αύξηση των στρεβλώσεων του ανταγωνισμού στην χώρα μας, και υπογράμμισε επίσης ότι το 87,3% των μικρών και πολύ μικρών επιχειρήσεων θεωρεί ότι υπάρχουν ολιγοπώλια που ελέγχουν μεγάλο μέρος της αγοράς και διαμορφώνουν τις τιμές. "Αναδεικνύεται η αδήριτη ανάγκη για τη δημιουργία και εφαρμογή ενός ισχυρού κι αξιόπιστου ρυθμιστικού πλαισίου, με την εφαρμογή αντιμονοπωλιακών πολιτικών για τη διασφάλιση της εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς" υπογράμμισε ο κ. Καββαθάς, επισημαίνοντας ότι το ζήτημα του ανταγωνισμού φαίνεται ότι θα μας απασχολήσει έντονα και στο μέλλον, δεδομένου ότι ο ανταγωνισμός συνιστά το επίκεντρο της ελεύθερης οικονομίας, λειτουργώντας ως καταλυτικό στοιχείο για τη μείωση των τιμών, την καινοτομία, την ενίσχυση της δημιουργικότητας και εν γένει την οικονομική ανάπτυξη, διευρύνοντας, παράλληλα, το πεδίο επιλογών για το καταναλωτικό κοινό.